كتابشناسى انديشه سياسى عاشورا (4)

39. فلسفه عاشورا: از ديدگاه انديشمندان مسلمان
 

قنبرى، بخشعلى، تهران، سازمان تبليغات اسلامى، شركت چاپ و نشر بينالملل، چاپ اول، 1379، 228ص.
در اين كتاب ديدگاه‏ها و نظريات جمعى از اندشمندان شعيه وسنى در خصوص قيام عاشوراى حسينى گرد آمده است. نگارنده سعى كرده ديدگاه‏هاى مذكور را بر اساس پنج رويكرد اصلى يعنى رهيافت سياسىحكومتى، رهيافت جامعه‏شناسى، رهيافت تاريخى - قومى، رهيافت عرفانى، و رهيافتاسطوره‏اى، بررسى كرده، سپس مطابق ملاك عقل و منطق، بر آن است كار برد دنيوى دين ورويكردهاى ياد شده را ارزيابى و تحليل نمايد مخاطبان دراين كتاب با ديدگاه‏هاى سيدمرتضى علم الهدى، علامه محسن امين، ابن خلدون، هبة الدين شهرستانى، طه حسين، شيخعبدالله علايلى، امام خمينى، سيد هادى مدرسى، مرتضى عسگرى، دكتر سيد حسين محمدجعفر هندى، شهيد مطهرى، دكتر شريعتى، شيخ شمس الدين، محمود عقاد، دكتر شهيدى،اقبال لاهورى، سيد بن طاووس و...آشنا مى‏شوند.

40. فلسفه عزادارى
 

محدثى، جواد، قم، وثوق، چاپ اول، 1378، 40ص.
فلسفه و انگيزه عزادارى بر امام حسين(ع) همراه با آثار و بركاتآن مباحث عمده كتاب است. مؤلف، نخست به زمينه‏هاى تاريخىعزادارى، و نقش احياگرانه آن اشاره مى‏كند، سپس از تشويق و تأكيد
ائمه معصومين(ع) بر عزادارى سخن به ميان مى‏آورد. آن گاه آثار ونتايج اجتماعى و سياسىعزادارى را شرح مى‏دهد. در پايان كتاب با مقايسه‏اى ميان عزادارى سنتى و جديد، نقشعزادارى در احياى جامعه تبيين شده است.

41. قيام جاودانه (سخنى چند پيرامون «عاشورا» و آفاق آن)
 

تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، چاپ پنجم، 1376، 111ص.
«قيام عاشورا در كلام و پيام امام خمينى» عنوان دفتر سوم ازمجموعه تبيان مى‏باشد و در برگيرنده سخنان بزرگ مردى است كه دراقتدار به سالار شهيدان، خود اسوه‏اى كامل بود. مردى كه در شب
سياه ستم، مشعل فروزان شهادت برگرفت، بيرقهاى قيام برافراشت، ننگ سكوت و ذلتازدامن مطهر طلايه داران تشيع سرخ حسينى زدود و دگر باره شعار «احدى‏الحسنيين»و«پيروزى خون بر شمشير» را در عصر حاكميت آهن و فولاد، به مستضعفان و پابرهنگان‏زمين آموخت و سرانجام نيز به همت دستانى كه زنجيرهاى عزا را قرنها برزمين‏ننهاده و عشق عاشورا و ياد حادثه خونين كربلا را نسل اندر نسل با اشك و خونوصداقت در سينه‏ها نگهداشته بودند، حكومت يزيد زمانه را سرنگون ساخت، يادشهميشه در خاطره‏ها زنده باد كه همواره براين حقيقت گواهى مى‏داد كه: ما هر چه داريم ازمحرم و عاشورا داريم.
عناوين ذيل، مباحث اصلى كتاب را تشكيل مى‏دهند. بخش اول: سه سخنرانى درباب‏محرم و عاشورا، بخش دوم: (مجموعه موضوعى)؛ محرم ديبا چه سرخ شهادت، عللوعوامل قيام عاشورا، اهداف قيام عاشورا، انتخاب آگاهانه شهداى كربلا، نتايج و آثار قيام‏اباعبدالله(ع)، قيام عاشورا اسوه آزادگان، فلسفه عزادارى و روضه خوانى،اهميت‏ونقش عزادارى در احياى اسلام و مكتب سيدالشهداء، نقش عزادارى در حفظملّت‏و كشور، بزرگداشت قيام عاشورا از شعائر الهى است، توصيه به خطبا و نوحهسرايان‏وعزاداران.

43. قيام حسينى
 

جعفرى بافقى، حسن، قم، نشر روح، چاپ اول، 1377، 144ص.
اين اثر با تقريض مرحوم آيةالله صالحى مازندرانى آغاز شدهاست. كوششى است كه با استفاده از آيات قرآن و تفسير، بيانات انبياءو اوصياء، فقها، محدثان، عرفا و نيز ديدگاه دانشمندان و مورخان
و...به بررسى ابعاد مختلف قيام حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و ديدگاه گوناگون در باره آنپرداخته است. كتاب در قالب چهارده درس تنظيم گشته كه برخى عناوين آن عبارت‏اند از:تفسير قيام، ويژگى‏هاى قيام حسينى، انبياء و قيام، قيام در بيان پيشوايان معصوم(ع)، عرفان وقيام، فقه و قيام، مبانى فقهى قيام، احكام فقهى قيام، احاديث و روايات در باره قيام، مبانى قيامحضرت سيدالشهدا(ع) قيام و ديدگاه دانشمندان جهان «شهاب الدين سيد محمد آلوسى،محمد على جناح، مهاتما گاندى، لياقت عليخان، پورشوتامداس توندون، چارلز ديكنس،توماس كارالايل، پروفسور ادوارد براوان، فرد ريك جمس، ل.م.بويد،ماربين فيلسوفآلمانى، جرجى زيدان»، قيام و مبانى عقلايى، سياست قيام، تاريخ نگارى قيام و فتاوا وديدگاههاى مختلف اهل سنت.

44. گسترش نهضت حسينى
 

باهنر، محمد جواد، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ اول، 1377، 152ص.
مباحث اين كتاب برگرفته از پنج جلسه سخنرانى دكتر باهنر درايام محرم و صفر سال‏هاى 1349 و 1350 هجرى شمسى است كه طىآن علل و چگونگى گسترش نهضت امام حسين(ع) در تاريخ اسلام به اجمال بررسى و تبيين شده است. از جمله موضوعات كتاب عبارت‏اند از: گسترش قيام‏هاىبرگرفته از نهضت امام حسين(ع) موج حماسى و عاطفى نهضت حسينى در طول تاريخ،نقش امام سجاد(ع) در گسترش نهضت حسينى، اصل تعميم و گسترش در اسلام و عناصرنهضت حسينى در زندگى امام حسن(ع) و امام كاظم(ع).
* * * *

45. مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللى امام خمينى(س) و فرهنگ عاشورا، (دفتر اول - سوم)
 

تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(س)، چاپ اول، 1374 - 1375،433 + 433 + 413ص.
كتاب حاضر شامل مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللى امامخمينى(س) و فرهنگ عاشورا است كه به اهتمام مؤسسه تنظيم و نشر
آثار امام خمينى در سال 1374 برگزار شد. نويسندگان مقالات از دانشوران و نخبگان حوزه ودانشگاه و با گرايشهاى فكرى متفاوت هستند كه با نگرشى جديد به قيام امام حسين(ع) وعلل و زمينه‏ها، دستاورها، آثار و ارزشهاى عاشورا از ديدگاه امام خمينى و... پرداختهشده‏است.
عناوين و نويسندگان مقالات دفتر اول عبارت‏اند از:
دفتر اول: اصول تحليل حادثه بزرگ قيام امام حسين(ع) (علامه محمد تقى جعفرى) حماسهحسينى و ظهور حقيقت آدمى(مصطفى دلشاد تهرانى) ، پژوهشى در باره يك شعار معروف«ان الحيوة عقيدة و جهاد» (عنايت الله مجيدى)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاى عينى آندر انديشه و زندگانى امام خمينى(س) (حسين رزمجو)، ادبيات عاشورا در دوره حضورامامان(ع) (260 - 61ه') (افتخارزاده)، سنت احياگرى؛ روشهاى پاسدارى از حماسه عاشوراو فرهنگ آن در تاريخ فرهنگ اسلامى (جواد محدثى)، انقلاب اسلامى و نهضت حسينى(محمد واعظزاده خراسانى)، قرآن و حماسه خونين كربلا (محمد باقر بهبودى)، مقايسه بينمفهوم شهادت در مسيحيت و اسلام (ابوالفضل عزتى)، تربيت يافتگان فرهنگعاشورا(مهتاب رضا پور)، تأثير فرهنگ عاشورا بر هنرهاى نمايشى ايران (يعقوب علىبرجى)، عاشورا قبل از اسلام و حادثه كربلا (رضا استادى)، بررسى ديدگاه اجتماعى امامخمينى(رض) در باره نهضت عاشورا و جايگاه آن در انديشه ايشان در باره تغيير جامعه
(غلامرضا صديق اورعى)، بازتاب فرهنگ عاشورا در انديشه و رفتار سياسى امامخمينى(ره) با تكيه بر بررسى مردم و نخبگان در دو حركت (زهرا رهنورد)، با عاشورا (احمدآكوچكيان)، قيام جاودانه (محمد رضا حكيمى)، امام خمينى(س) و احياء نگرش سياسى بهعاشورا(محمد سروش)، عاشورا، راهگشاى تشيع (سيد جعفر شهيدى)، تطبيق قيام امامحسين(ع) باموازين فقهى (نعمت الله صالحى نجف آبادى) و پويايى جامعه و دگرگونى درگفتمان عاشورا(سيد هاشم آقاجرى).
دفتر دوم: عاشورا در فقه، ارزيابى ديدگاه فقهى امام خمينى و ديگر فقيهان در باره قيامسيدالشهداء (سيدضياء مرتضوى)، پيامها و دستاوردهاى عاشورا و جنبشهاى حق طلبانه واصلاحى الهام گرفته از آن در تاريخ اسلام (سيد محمد مهدى جعفرى)، عدالت ميراثمتروك انبياء در حكومت اموى (غلامحسين زرگر نژاد)، عرفان متعالى امام خمينى(س)،پرتوى از عرفان حسينى(عباس ايزدپناه)، كربلا، از برداشت معنوى تا برداشت سياسى(رسول جعفريان)، حسين بن على(ع) در آيينه شعر (سيد على رضا حجازى)، حسين وارثو پوينده راه انبياء؛ عرضه قيام حسينى به قرآن (عبدالعلى بازرگان)، تعبير ايدئولوژيك ازعاشورا (عليرضا علوى‏تبار)،فلسفه تكرار مراسم عزادارى عاشورا (محمد ابراهيم جناتى)،تكليف گرايى در نهضت حسينى و نهضت خمينى(كاظم قاضى زاده)، نقش نهضت عاشورادر شكل‏گيرى و تداوم انقلاب اسلامى ايران (جميله كديور)، امام خمينى ميراث دار فتوتحسين(همايون همتى)، سير مقتل نگارى(محمد جواد صاحبى)، اسلام ناب در صحراىسرخ كربلا (پرويز خرسند)، پيامها و دستاورهاى نهضت عاشورا (محمد محمدىاشتهاردى)، ريشه‏هاى تاريخى و زمينه‏هاى اعتقادى نهضت عاشورا(مهدى پيشوائى)، تأثيرفرهنگ و هنر عاشورا بر هنر و ادبيات فارسى (احمد احمدى بيرجندى)، نقش عاشورا درشكل‏گيرى انقلاب اسلامى (عبدالمجيد معاديخواه)، نهضت عاشورا و دفاع مقدس (محمدرضا سنگرى)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاى عينى آن در انديشه و زندگانى امامخمينى(س) (لطف على لطيفى پاكده)، اصول فرهنگ و تعاليم عاشورا (هاشمهاشم‏زاده‏هريسى).
دفتر سوم: نهضت عاشورا از نگاه اهل سنت (عبدالكريم عبداللهى)، فرهنگ عاشورا(رجبعلى مظلومى)، نگاهى به عزاداريهاى حسينى(سيد محمد على ايازى)، تأملى چندپيرامون گزارش حادثه كربلا در منابع مورخان اهل سنت (اصغر قائدان)، امام حسين به روايت ابن عساكر(عليرضا ذكاوتى قراگزلو)، ملاحظاتى پيرامون تفهيم و انتقال پيامعاشورا(حاتم قادرى)، مقتل نگارى در آيينه تاريخ (محمود يزدى مطلق)، فرهنگ عاشورا،سياست عملى و سياست بين الملل (مرتضى اسعدى)، فرهنگ عاشورا در سيره و آثاراهل‏بيت معصومين(ع) (على نظرى منفرد)، نهضت عاشورا در نگاه نوگرايان شيعه و سنى(محمد حكيم پور)، عاشورا، مثل اعلاى ابتلا، انتخاب و ايثار در فلسفه وجودىانسان(مهدى دهباشى)، امامان شعيه و نهضت عاشورا (سيد احمد خاتمى)، نگاهى و نقدى
گذرا بر مدايح و مراثى اهل‏بيت و اشعار عاشورائى و تأثير انديشه‏هاى امام خمينى(س) درهنر و ادبيات انقلاب اسلامى (ابوالفضل فيروزى)، نقش حضرت زينب(س) در بقاىنهضت كربلا (زهرا اباذرى)، مبانى اعتقادى و زمينه‏هاى اجتماعى - سياسى نهضتعاشورا(سيد عطاء الله مهاجرانى)، نسبت عاشورا با بعثت (مقصود فراستخواه)، تحليلىتطبيقى از قيام امام حسين(ع) و قيام امام خمينى(س)(غلامحميد ابراهيمباى سلامى)،بررسى سير تكوينى مضمون و انديشه تشبيه در تعزيه (سيد مصطفى مختاباد)، نهضت ورهبرى امام و جايگاه عاشورا در اين ميان(على رضائيان)، انگيزه و دستاوردهاى قيام امامحسين(ع) از ديدگاه امام خمينى(س) (على ربانى گلپايگانى)، مديريت عاشورائى برترينالگوى مديريت توسعه (سليمان خاكبان)، زمينه‏هاى اعتقادى، سياسى و اجتماعى در نهضتعاشورا (محمدصادق نجمى)، نقش نهضت عاشورا و تعاليم عاشورائى امام خمينى(س)(محمد اسماعيل خدادادى)، بررسى جلوه‏هاى فرهنگ عاشورا در متون زيارات شيعى(هادى وكيلى) و نهضت عاشورا و ايرانيان (ناديا ناظرى و شهريار ياسينى).

46. نگاهى به حماسه حسينى استادمطهرى
 

صالحى نجف آبادى، نعمت الله، تهران، كوير، چاپ اول، 1379، 460ص.
اين كتاب در نقد كتاب حماسه حسينى نوشته مرتضى مطهرى وپاسخ به نسبتهاى وارد از سوى ايشان به كتاب شهيد جاويد نگاشتهشده است. موضوع حماسه حسينى، تحليل قيام امام حسين(ع) واقعهعاشورا مى‏باشد. نويسنده با استناد به منابع معتبر و دست اول
تاريخى، به دفاع از كتاب خود و پاسخگويى ايرادات شهيد مطهرى ذيل چهار عنوان زير پرداخته است: برداشتهاى ابتدايى، تناقضات، اشتباهات تاريخى و اعتماد بر منابع بى اعتبار،وى استوار ساختن نظرات و تحليل‏هاى علمى و تاريخى بر تحقيق و استدلال و دورىگزيدن از تقليد و عدم اعتماد بر نوشته‏هاى بى‏اعتبار را پيام اصلى كتاب خود دانسته و برضرورت مبارزه با فرهنگ افسانه سازى و پرستش موهومات به ويژه در مسائل دينى تأكيدورزيده‏است.

47. معارف عاشورا (درسها و پيامها)
 

سعيدى، على، تهران، امير كبير، چاپ دوم، 1380، 220 ص.
نوشتار حاضر شرحى است از علل شكل‏گيرى حماسه عاشورا وتبيين اهداف و آرمان‏هاى آن كه بر اساس سخنان امام حسين(ع) و درقالب «درس و پيام» تدوين يافته است. مباحث كتاب به اين قرار است:
تبيين مرز بين نظام الهى با حكومت خلافتى، توجه دادن جامعه به نقش رهبرى دينى وويژگى‏هاى آن، تبيين نقش و رسالت مردم در نظام دينى، احياء و تحقق فريضه امر به معروفو نهى از منكر، آزمون انسان‏ها و تفكيك مؤمنان از مسلمان نمايان، تقدم دين و حفظ اصولبر مال و جان، جريان‏شناسى انحراف، حفظ حريم‏ها و قداست‏ها، تبيين راه و الگوىحق‏گرايى، الگودهى احياء و اقامه نماز، هدف‏گيرى ارزشى و تكاملى اصلاحات، ترسيمالگوى رسالت زن مسلمان، ترسيم چهره وفاداران به دين و رهبرى، تعيين معيارهاى خواصغير متعهد، و ترسيم چهره زيباترين نوع مرگ.

48. نظريه‏هاى عاشورا
 

عليزاده سوركى، مهدى، قم، پارسايان، چاپ اول، 1378، 63ص.
اين كتاب به بيان علت قيام امام حسين(ع) پرداخته و شامل ششپاسخ است. هر يك از اين پاسخها به عنوان يك نظريه مطرح شده‏اندو برخى آنها با يكديگر قابل جمع هستند. 1 - نظريه تعبد: چون خدا به
امام حسين(ع) دستور داده بود، آن حضرت قيام كرد؛ 2 - نظريه انقلاب: هدف امام حسين(ع) براندازى حكومت اموى بود؛ 3 - نظريه دفاعى: موضع امام حسين(ع) در همه حال موضعىتدافعى بود؛ 4 - نظريه اصلاح: قيام امام حسين(ع) درهر حال اقدامى اصلاحى بود؛ 5 - نظريهمديريت: قيام امام حسين(ع) به منظور ارائه الگويى پايدار از جامعه ولائى به رهبرى معصومو براى مقابله با يهوديان بود؛ 6 - نظريه تاريخى: حق و باطل هميشه در طول تاريخ روياروىهم بوده‏اند و امام حسين(ع) نيز نماد و سمبلى از حق بود كه چاره‏اى جز رويارويى با جبههباطل نداشت. مؤلف از اين ميان نظريات مطرح شده، به نظريه انقلاب گرايش دارد.

49. نقش ائمه در احياى دين: امام حسين(ع) وصى پيامبر(ص) و شهيد احياى دين
 

عسكرى، سيد مرتضى، جلد 16، قم، دانشكده‏اصول‏دين، چاپ‏اول، 1379،198ص.
اين كتاب به صورت توصيفى، ابعاد نهضت و انگيزه‏هاى قيام امامحسين(ع) را مورد بررسى قرار داده است. ابتدا اوضاع اجتماعى
عرب پيش از اسلام و نيز اوضاع اجتماعى مسلمانان پيش از قيام شرح داده شده است. سپسروش ابوبكر و عمر پس از وفات پيامبر(ص) و ماجراهايى از قبيل فدك، سكوت انصار، آغازنظام طبقاتى در اسلام، چگونگى مقابله معاويه با اسلام و مسئله اطاعت از خليفه موردبررسى قرار گرفته است. همچنين علت قيام امام حسين(ع)، عزيمت به كربلا، چگونگىشهادت ياران امام حسين(ع)، اسارت اهل‏بيت امام حسين(ع) و برخى از حوادث پس ازشهادت آن حضرت از جمله سخنرانى امام سجاد(ع) و سخنرانى حضرت زينب(ع) بررسىشده است.

50. واقعه كربلا: نگرشى تحليلى به زندگانى امام حسين(ع)
 

عباس محمد عقاد؛ مترجم: مسعود انصارى، تهران، پرديس، چاپ اول، 1380،176ص.
در كتاب حاضر، تحليلى از وقايع كربلا روز عاشورا و اطلاعاتىدر باره طبايع مردم عرب به دست مى‏دهد، سپس برخى انگيزه‏هاى دشمنى و رقابت معاويه و يزيد با امام حسين(ع) را ذكر مى‏كند. در پى آن، ضمن تشريح نوعتربيت و آموزش اموى و هاشمى، مقايسه‏اى ميان اين دو صورت داده، پيامدهاى هر يك رابر شمرده است. در بخشى از كتاب نيز، عوامل مهم شكل‏گيرى نهضت عاشورا و خروج امامحسين(ع) از مدينه به مكه و كربلا تحليل شده است. بررسى و تحليل وقايع شب تاسوعا وروز عاشورا و حوادث پس از آن، مباحث پايانى كتاب است.
منبع:فصلنامه حکومت اسلامی شماره 27